Transport odpadów medycznych jest skomplikowany.  Należy do niego podejść w sposób dwojaki. Z jednej strony trzeba pamiętać, że przewożone są odpady i tym samym musimy spełnić wszystkie wymagania dotyczące transportu odpadów. Z drugiej jednak strony odpady medyczne są towarami niebezpiecznymi i to właśnie w przepisach ADR należy szukać szczegółowych  wytycznych dla tego transportu.

Co jest odpadem medycznym?

Zgodnie z ustawą o odpadach odpady medyczne są to odpady powstałe w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych, oraz z przeprowadzaniem badań i doświadczeń naukowych w zakresie medycyny.  Odpadem niebezpiecznym nie będą  w takim razie odpady powstałe w np zakładach kosmetycznych, fryzjerskich, pedologicznych. Odpady medyczne powstają w związku z diagnozowaniem, leczeniem , rehabilitacją, profilaktyką medyczną w podmiotach leczniczych ( przychodniach, szpitalach gabinetach – zgodnie z ustawą o działalności leczniczej ).

Niebezpieczne odpady medyczne to takie odpady, które zawierają biologiczny czynnik chorobotwórczy, drobnoustroje komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty, zewnętrzne i wewnętrzne pasożyty człowieka lub wytwarzane przez nie produkty, cząstki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego, w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe lub wytwarzane przez nie produkty ( zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.)

Czy tego typu definicje pozwalają bezpiecznie zorganizować transport  odpadów medycznych? No raczej nie.

Ale lećmy dalej.

W katalogu odpadów zostały wskazane rodzaje niebezpiecznych odpadów medycznych i tak są nimi :

18 01 02 * ( gwiazdka – * zawsze oznacza w nomenklaturze odpadowej odpady niebezpieczne) – części ciała  i organy oraz pojemniki na krew i konserwanty służące do ich przechowywania

18 01 03 *  – inne odpady, które zawierają żywe drobnoustroje chorobotwórcze lub ich toksyny oraz inne formy zdolne do przeniesienia materiału genetycznego, u których wiadomo lub co do których istnieją uzasadnione przypuszczenia, że wywołują choroby u ludzi i zwierząt.

18 01 06 * – chemikalia w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne

18 01 08 * – leki cytotoksyczne i cytostatyczne;

18 01 10 * – odpady amalgamatu dentystycznego

18 01 80 * – zużyte kąpiele lecznicze aktywne biologicznie o właściwościach zakaźnych

18 01 82* –  pozostałości z żywienia pacjentów oddziałów zakaźnych.

Niestety katalog odpadów wskazuje jedynie sześciocyfrowe kody odpadu, które się niestety nijak mają do czterocyfrowego numeru UN pod którym odpady medyczne muszą być transportowane.

Po numery UN musimy sięgnąć do umowy europejskiej ADR. Zgodnie z nią bowiem, niebezpieczne odpady medyczne zaklasyfikowane są do klasy 6.2 – materiały zakaźne.

Materiały zakaźne dzielą się na dwie kategorie:

Kategoria A – materiały zakaźne przewożone  w takiej postaci, że krótkotrwały kontakt z nimi może spowodować trwałe upośledzenie, zagrożenie życia lub chorobę śmiertelną pojawiającą się u dotychczas zdrowych ludzi. Przykładami materiałów zakaźnych kategorii A są m.in : wirus Ebola, wirus ospy prawdziwej, wirus Dengi, wirus hodowlany HIV itd.

W tej kategorii występują dwa numery UN:

UN 2814 Materiały zakaźne dla ludzi

UN 2900 Materiał zakaźny tylko dla zwierząt 

Kategoria B – materiały zakaźne niespełniające warunków kategorii A.

Materiały zakaźne w kategorii B powinny być zaliczane do:

UN 3373 Materiał biologiczny, kategoria B

Odpady medyczne lub kliniczne zawierające materiały zakaźne kategorii A powinny być zaliczone odpowiednio do UN 2814 lub 2900.

Odpady medyczne lub kliniczne zawierające materiały zakaźne kategorii B, powinny być zaliczone do
UN 3291 Odpad kliniczny nieokreślony i.n.o
UN 3291 Odpad (bio)medyczny i.n.o
UN 3291 Odpad medyczny określony i.n.o

Skupimy się dzisiaj na prawidłowej organizacji transportu UN 3291, gdyż stanowią one zdecydowaną większość przewożonych odpadów medycznych.

SPOSÓB PRZEWOZU:

Odpady medyczne o numerze UN 3291 mogą być przewożone w :

• sztukach przesyłki –  zgodnie z instrukcjami pakowania możliwy jest przewóz w opakowaniach, w dużych opakowaniach ( LP ) oraz w dużych pojemnikach do przewozu luzem (DPPL). Oczywiście opakowania te muszą być certyfikowane oraz właściwie oznakowane.
• luzem – przewóz może odbywać się zgodnie z przepisem BK podanych w kolumnie 10 tabeli ADR  lub zgodnie z przepisem CV3 podanym w kolumnie 18 tabeli ADR. Dodatkowo przepisy ADR 7.3.2.6.2 wskazują wymagania dotyczące przewozu luzem odpadów klasy 6.2 ( UN 3291).I tak:
  1. Konstrukcja zamkniętych kontenerów do przewozu luzem powinna zapewnić im szczelność a powierzchnia wewnętrzna tych kontenerów nie powinna być porowata lub popękana oraz nie powinna powodować uszkadzania worków, przypadkowego uwolnienia się towarów czy też nie powinna utrudniać dezynfekcji.
  2. Odpady powinny być załadowane do zamkniętego kontenera do przewozu luzem w szczelnych, certyfikowanych workach. Wyjątkiem od tej reguły jest możliwość przewozu bez użycia worków, za zgodą właściwych władz, przedmiotów o masie wyższej niż 30 kg.
  3. Należy pamiętać, że odpady UN 3291 zawierające materiały ciekłe powinny być przewożone wyłączenie w workach z tworzywa sztucznego wypełnionych materiałem absorpcyjnym w ilości wystarczającej do wchłonięcia całego materiału ciekłego.
  4. Odpady UN 3291 zawierające przedmioty ostre powinny być przewożone wyłącznie w opakowaniach ze sztywnego tworzywa sztucznego certyfikowanych znakiem UN ( zgodnie z instrukcją pakowania P621, IBC620, LP621).
  5. Dopuszcza się również przy przewozie luzem użycie opakowań ze sztywnego tworzywa sztucznego.Opakowania te powinny być jednak odpowiednio umocowane tak by nie doszło w czasie transportu do ich uszkodzenia. Jeśli w tym samym kontenerze znajdują się opakowania z tworzywa sztucznego oraz worki to powinny być one oddzielone od siebie w taki sposób aby zapobiec uszkodzeniu opakowań w normalnych warunkach transportu – mona tutaj zastosować sztywne przegrody, bariery, siatki.
  6. Ważne jest również żeby worki zawierające odpady medyczne UN 3291 nie było ugniatane w sposób, który prowadziłby do utraty szczelności tych worków. Natomiast szczelność samego kontenera powinna być  sprawdzana po każdym przewozie. Jeżeli we wnętrzu kontenera nastąpiło uwolnienie odpadów to kontener nie powinien być użyty ponownie jeżeli nie został dokładnie oczyszczony oraz w razie konieczności zdezynfekowany.
  7. Wraz z UN 3291 nie powinny być przewożone żadne towary oprócz innych odpadów medycznych czy weterynaryjnych.
• w cysternach – o kodzie S4AH lub L4BH

Należy pamiętać, ze podczas przewozu luzem ( czyli w workach)  nie obowiązują wyłączenia na podstawie kategorii transportowej, tym samym już pierwszy worek zobowiązuje przewoźnika do spełnienia wymagań umowy ADR dotyczących szkolenia kierowców, wyposażenia  i oznakowania pojazdu, dokumentacji transportowej, wyznaczenia doradcy ADR, składania sprawozdania rocznego do ITD.

Poniżej zamieszczam  zdjęcie prawidłowo oznakowanego pojazdu przewożącego odpady medyczne  UN 3291 – luzem.

Sylwia Zielińska

Doradca ADR/RID/IATA-DGR/IMDG-Code